Čuvajući djecu od teških bolesti, vakcine igraju centralnu ulogu u sprečavanju smrtnih slučajeva u najmlađem uzrastu. Zahvaljujući imunizaciji, bolesti koje su bile aktuelne u prvoj polovini 20. vijeka danas su vrlo rijetke, mada se mogu ponovo pojaviti što znači da nisu potpuno iskorijenjene. Zato je obavezno vakcinisanje. Svaka zemlja ima svoj program obaveznih vakcina i veoma je bitno pridržavati ga se.

Po riječima pedijatra Nebojše Kavarić, direktora Doma zdravlja Podgorica, u Crnoj Gori sprovodi se obavezna imunizacija protiv tuberkuoze, difterije, tetanusa, velikog kašlja, hemofilus influence tip B, virusnog hepatitisa B, dječije paralize malih boginja, rubeole i epidemijskih zauški.

– Imunizacija lica po epidemiološkim i kliničkim indikacijama je protiv tuberkuloze, virusnog hepatitisa „B”, trbušnog tifusa, bjesnila, tetanusa, gripa, žute groznice, kolere, difterije, oboljenja izazvanih hemofilusom influence tipa b, meningokoknog meningitisa, oboljenja izazvanih streptokokusom pneumonije (pneumokokom), virusnog hepatitisa „A”, i drugih zaraznih bolesti. Roditelji se novčano kažnjavaju kad odbijaju vakcinaciju. Kod nas je slučaj da roditelji odlažu vakcinu u većoj mjeri nego što je odbijaju – rekao je Kavarić.

Da li je dovoljno pitanje pedijatra da li je dijete zdravo, te mu pregledati grlo i nakon toga mu dati vakcinu kada se zna da od zaraze nekim virusom do pojave simptoma može proći od 48 do 72 sata?

– Pedijatar prije davanja vakcine ima uvid u elektronski karton djeteta, uzima anamnestičke podatke i pregleda dijete. Ako je dijete zdravo i ne postoje kontraindikacije za davanje vakcine pristupa se vakcinisanju. Kontraindikacije za davanje vakcina su akutne bolesti (imunizaciju nastaviti 7-10 dana od početka rekonvelescencije), febrilna stanja (povišena temperatura iznad 38 C), preosjetljivost na komponente vakcine, primarna imunodeficijentna oboljenja ili stanja oslabljene otpornosti usljed malignih bolesti, HIV infekcije, terapije velikim dozama kortikosterioda, radijacijom, metabolitima i alkilirajućim jedinjenjima.

Koji vremenski period vakcina štiti dijete, tj. do kad se zadržavaju antitijela stvorena vakcinama u organizmu i da li sa godinama njihov efekat slabi?

– Imunizacija je postupak kojima se davanje vakcine kao antigene supstance postiže specifična otpornost protiv određenih zaraznih bolesti. Da bi se antitijela zadržala u koncentraciji da štite pojedine vakcine se ponavljaju. Uspjeh vakcinacije se mjeri procentom vakcinisanih. Željeni procenat je preko 95 procenata.

Koje reakcije na vakcine važe za uobičajne?

- Neželjeni događaji poslije vakcinacije su lokalni - česti (otok, bol, crvenilo), opšti uznemirenost, plač, pospanost, adinamija, povišena temperatura (od nekoliko sati do 72 sata nakon vakcinacije), i teški, srećom rijetki, anafilaktična reakcija, postvakcinalni poliomijelitis (1: 2,4 mil), encefalopatija ili encefalitis, progresivna fatalna BCG infekcija (1:1 mil). Prijavljuju se svi neželjeni postvakcinalni događaji, od lakih do teških za koji se misli (ljekar, javnost) da su u vezi sa vakcinacijom.

Da li postoji mogućnost da organizam ne reaguje na vakcinu i ne stvore se antitijela od apliciranih antigena (kao što je slučaj sa BSG vakcinom)?

– Sva djeca koja prime BCG vakcinu su zaštićena od nastanka teških oblika tuberkuloze- tuberkulozni meningitis i milijarana tuberkuloza. Da bi došlo do bolesti osim kontakta sa uzročnikom trebalo bi da postoje i drugi nepovoljni uslovi. Vakcina da bi djelovala treba da se pravilno čuva, da se poštuje princip hladnog lanca (temperatura od+2 do +8). Tihi nadzornici u hladnom lancu su monitor kartice i indikatori zamrzavanja. Monitor kartice upozoravaju da je vakcina izložena previsokoj temperaturi, indikatori zamrzavanja upozoravaju da je vakcina izložena preniskoj temperaturi. Optimalna temperatura za čuvanje vakcina je +4 C. Mrtve vakcine (DiTe Per, Hepatitis) ne smiju se koristiti ukoliko su zamrznute. Žive virusne vakcine nisu tako osjetljive na zamrzavanje, ali ih ugrožava visoka temperatura. Ako su ispunjeni svi ovi uslovi djelotvornost vakcine je efikasna i broj neželjenih događaja će biti manji. Cilj imunizacije je stvranje antitijela da kada organizam dođe u kontakt za izazivačem bolesti ne oboli.

Da li je tačno da se u vakcini nalaze aluminijum, formaldehid, živa, antibiotici?

- Adjuvansi u vakcinama su supstance koje se koriste da pojačaju imuni odgovor organizma.

Rizik od ukupne količine aluminijuma kojoj je odojče, pa i dijete izloženo prilikom cijelog procesa vakcinacije je izuzetno nizak prema studijama koje je sprovela Američka Administracija za ljekove i hranu (Food and Drug administration USA/FDA). Drugim riječima korist od vakcina koje sadrže Al kao adjuvans, je mnogo veća od potencijalnih štetnih efekata sadržanog aluminijuma na odojčad. I prethodne studije koje su rađene na istu temu su pokazale slične rezultate. U nekim vakcinama koriste se antibiotici, kako bi se spriječila kontaminacija tokom proizodnje. Kao rezultat toga, mala doza antibiotika može biti prisutna u vakcinama. Antibiotici koji daju teške alergijske reakcije kao što je penicilin se ne koriste u procesu proizvodnje vakcina. Antibiotici koji se koriste u proizvodnji vakcina su neomicin, polimiksin B, streptomicin i gentamicin. Količina antibiotika sadržana u vakcinama je, zahvaljujući procesima pročišćavanja, toliko mala da je praktično nedetektibilna. Formaldehid ima dugu istoriju upotrebe u proizvodnji vakcina. Koristi se u cilju inaktivacije virusa kako ne bi izazvali oboljenja (pr. polio virus za proizvodnju polio vakcine) i detoksikacije bakterijskih vakcina (pr. vakcina za difteriju). Koncentracija u vakcini je tako mala, u poređenju sa koncentracijom formaldehida koja se normalno pojavljuje u tijelu, da ne predstavlja razlog za brigu. Organizam proizvodi formaldehid kao rezultat različitih metaboličkih procesa kao što je proizvodnja amino kisjelina koje učestvju u izgradnji proteina. Formaldehid je prisutan i u okolini u brojnim kućnim proizvodima. Najveći rizik po zdravlje imaju radnici koji su profesionalno izloženi inhalatornim putem. Timerosal je uklonjen iz vakcina 2001. kao mjera predostrožnosti

Da li vakcinisana djeca imaju poboljšan imuni sistem i da li su manje bolesna od djece koja nisu vakcinisana? Postoje li istraživanja koja to potvrđuju?

- Mnoge studije su dokazale efikasnost vakcine. Zahvaljujući vakcinaciji mnoge bolesti su iskorijenjene, a druge ne dovode do teških komplikacija.

Žive vakcine (npr.MRP), kako objašnjava literatura, izazivaju lakšu varijantu bolesti protiv koje se vakciniše. Dešava li se u praksi da dijete oboli istovremeno od tri bolesti (zaušnice, rubeola, boginje)?

- U svojoj dugogodišnjoj praksi nikada nisam sreo dijete da je imalo postvakcinalnu bolest - sve tri bolesti.

Pozitivne vs negativne strane vakcina. Da li svako vakcinisanje znači i rizik od pojave neželjenih efekata?

– Zahvaljujući vakcinaciji morbiditet i mortalitet djece protiv zaraznih bolesti je smanjen. To je veliki doprinos zdravlju i napretku nacije.

Svjedoci smo da roditelji mahom odbijaju da vakcinišu djecu, zbog nuspojava koje one sobom nose. Da li je istina da MMR vakcina može biti uzrok autizma?

- MMR vakcina ne izaziva autizam.

Odakle dobijamo vakcine? Da li su one ispravne i 100 posto sigurne za našu djecu?

– Vakcine za našu djecu su bezbjedne. CALIMS vodi brigo o sigurnosti vakcina.

A.D.

---

Jedna doze vakcine BCG do godinu dana
Po primanju BCG vakcine neke bebe ne dobiju ožiljak na ruci. Neki pedijatri savjetuju obaveznu revakcinaciju, a neki ne. Koji je Vaš stav?

– Od aprila 2019. godine program obaveznih vakcina za djecu predviđa primanje samo jedne doze vakcine BCG do godinu dana bez prethodnog tuberkulinskog testiranja. Ako se iz bilo kog razloga vakcinacija ne sprovede u predviđenom roku, dijete će se vakcinisati u periodu od navršenih 12 mjeseci života do navršenih pet godina života uz prethodno sprovedeno tuberkulozno testiranje (PPD test). Vakcinišu se samo djeca kod kojih se test smatra negativnim.



”Sva djeca koja prime BCG vakcinu su zaštićena od nastanka teških oblika tuberkuloze- tuberkulozni meningitis i milijarana tuberkuloza